میکروتونالیته چیه؟ یه سفر به دنیای ریزه‌میزه‌های صدا! 🎶

اگه بخوام خیلی ساده بگم، میکروتونالیته یعنی استفاده از صداهایی که بین فاصله‌های معمولیِ نت‌ها قرار می‌گیرن. ما توی موسیقی کلاسیک غربی معمولاً از 12 نت استفاده می‌کنیم (دو، ر، می، فا، سل، لا، سی و نیم پرده‌هاشون). اما میکروتونالیته این مرزها رو می‌شکونه و به ما اجازه می‌ده از صداهایی استفاده کنیم که ریزتر از نیم پرده هستن. انگار که یه پالت رنگیِ خیلی بزرگتر داریم! 🎨

چرا اینقدر جذاب؟ 🤔

چون باعث می‌شه صداهای جدید و تازه‌ای بشنویم. می‌تونه حس‌های متفاوتی رو منتقل کنه، از لطافت و ظرافت تا پیچیدگی و رمزآلودگی. مثل این می‌مونه که یه طعم جدید رو تجربه کنی، یا یه منظره‌ی نو رو ببینی. 🤩

حالا بریم سراغ تاریخچه و دانشمندان این حوزه: 🧐

باستان‌شناسانِ صدا: از قدیم‌الایام، در فرهنگ‌های مختلف از این نوع صداها استفاده می‌شده. مثلاً در موسیقی سنتی ایرانی، عربی، هندی و... ما پرده‌ها و فواصلِ ریز زیادی داریم که توی موسیقی غربی نیست.

قرن بیستم، انقلاب در موسیقی: در اوایل قرن بیستم، آهنگسازها و تئوریسین‌های موسیقی شروع به کشف این دنیای جدید کردن. کسایی مثل آلوئیس هاپا (Alois Hába) که از گام‌های ربع پرده استفاده می‌کرد. یا ایوان ویشنیه‌گرادسکی (Ivan Wyschnegradsky) که به فکر سیستم‌های پیچیده‌تری افتاد. این افراد، پیشگام‌های این حوزه بودن و راه رو برای بقیه باز کردن.

میکروتونالیته در ایران: موسیقی سنتی ایرانی، گنجینه‌ای از این ریزه‌کاری‌هاست. دستگاه‌ها و گوشه‌های ایرانی، پر از این فواصل و صداهای ظریف هستن. هنرمندانی مثل درویش‌خان و علی‌اکبرخان شهنازی از این ظرافت‌ها استفاده می‌کردن.

گام‌های Edo: یه جور ساختار برای این دنیای جدید! 🧮

Edo مخفف "Equal Division of the Octave" هست، یعنی تقسیم مساوی اکتاو (فاصله بین یه نت تا همون نت در اکتاو بالاتر) به تعداد مساوی قسمت‌ها. مثلاً:

12-EDO: همون چیزی که توی موسیقی غربی می‌شناسیم. اکتاو رو به 12 قسمت مساوی تقسیم می‌کنیم (نیم پرده‌ها).

19-EDO، 24-EDO، 31-EDO: اینا همون تقسیم‌بندی‌های دیگه‌ان که فواصل ریزتری رو به ما می‌دن. هر چی عدد بزرگتر باشه، فاصله‌ها ریزتر و تعداد نت‌ها بیشتر می‌شه.

اما مطلب شگفت انگیز اینه که این تقسیم بندی ها به این اعداد ختم نمیشن و می تونیم مثلا در هر اکتاو 800 نت داشته باشیم

حالا کامپیوتر چه کمکی کرد؟ 💻

پیدایش کامپیوتر، یه انقلاب توی دنیای میکروتونالیته ایجاد کرد! چرا؟ چون:

ساختن صداهای دقیق: قبلاً ساختن این صداها با سازهای سنتی خیلی سخت بود. اما کامپیوتر و نرم‌افزارهای آهنگسازی، این کار رو خیلی راحت کردن. می‌تونیم صداها رو با دقتِ بسیار بالا بسازیم و تنظیم کنیم.

تجربه‌ی آسان: نرم‌افزارها و سازهای دیجیتال این امکان رو به ما دادن که به راحتی با این فواصل کار کنیم. دیگه لازم نیست یه ساز خاص داشته باشیم یا مهارت خیلی زیادی داشته باشیم.

انتشار و به اشتراک‌گذاری: کامپیوترها و اینترنت، باعث شدن که آهنگسازها بتونن آثارشون رو راحت‌تر منتشر کنن و با دیگران به اشتراک بذارن.

مثال‌های ساده برای درک بهتر: 🎵

تصور کن یه پرده‌ی رنگین‌کمون: به جای 7 رنگ اصلی، هزاران رنگِ دیگه هم وجود داره! میکروتونالیته هم مثل اینه.

وقتی با ویولن، یه نت رو می‌لرزونی (ویبراتو): اون لرزش‌ها، یه جور میکروتونالیته‌ان.

گوش دادن به موسیقی هندی: اون ریزه‌کاری‌های صدا، نشون‌دهنده‌ی میکروتونالیته هستن.

چندتا از آهنگسازهای معروف این سبک: 🎼

آلوئیس هاپا: آهنگساز چکی که از گام‌های ربع پرده استفاده می‌کرد.

ایوان ویشنیه‌گرادسکی: آهنگساز روسی که سیستم‌های پیچیده‌ای رو توسعه داد.

جولیان کارریلو: آهنگساز مکزیکی که سیستم‌هایی با تعداد نت‌های بسیار زیاد (تا 96 نت در اکتاو!) ابداع کرد.

برایان فرینی‌هوف: آهنگساز آمریکایی که در زمینه‌ی موسیقی الکترونیک و میکروتونال فعالیت داره.

جمع‌بندی: 📝

میکروتونالیته، یه دنیای شگفت‌انگیز در موسیقیه که هنوز خیلی کشف نشده. با کمک کامپیوتر و نرم‌افزارها، این سبک داره پیشرفت می‌کنه و هنرمندان بیشتری بهش رو می‌ارن. پس منتظر شنیدن صداهای جدید و تجربه‌های موسیقایی تازه باش! 🤩

نویسنده: میرزا خان